2013年12月3日火曜日

サウナ--ウイグルの風俗習慣



hammam (uyghur orp-adetliri, p.104)
サウナ

 hammam dégen söz hazirqi zaman tilida parliq muncha dégendin ibaret.
 サウナという言葉は現代語で蒸気風呂と呼ばれる。
 uyghurlar owchiliq, charwichiliq bilen turmush kechürgen mezgillerde köprek taghliq dala, qarliq ormanlarda makanlashqan.
 ウイグル人は狩猟、牧畜によって生活していた時期に多く山野、雪林などに住んだ。
tash tizip ochaq yasap tamaq etken, qazandin tashqan su, tashqa chüshüp hor hasil qilghan, bu emeliyetke asasen, ular kéyin sheherliship déhqanchiliq qol hünerwenchilik bilen shughullanghandin kéyin, a’iliwi tash hammam yasap taziliq ishliri üchün ishletken.
石を積んでかまどを作って料理を作り、鍋からあふれた水が、石に落ちて蒸気を作り出した。この実践に基づき、彼らが後に定住化して農業、手工業に従事した後、家庭の石サウナを作って衛生のために用いた。
kéyinki soda tereqqiyati netijiside peyda qilinghan awat kocha bazarlarda bir qeder mukemmel hammamlarni sélip, ulugh karwan yolining qonaqliri, soda karwanliri, sayahetchilerning yuyunushigha imkan yaratqan we hammamdin ibaret bu taziliq mu’ekkilining jahangha tarqilishigha belgilik asas yaratqan.
後の商業の発展の結果としてもたらされた繁栄は街や市場でかなりよくできたサウナを作って、大きな隊商路の旅客、商隊、旅行者たちの入浴を可能にし、サウナすなわちこの衛生の守り神が世界に広がることに確かな基礎を作った。
 uyghur hammamliri bir kishilik yuyunush öyi we köp kishilik horlinish öyidin ibaret qurulmigha ige.
 ウイグルのサウナは一人分の浴室と多人数分の蒸し室という構成である。
uyghurlar ikkinchi bir kishi bar jayda yalingach yuyunushni edebsizlik hésablaydu.
ウイグル人は他の人がいる場所で裸で入浴することを非礼と見なす。
shunga ayrim öyde yuyunidu.
だから別の部屋で入浴する。
ayrim öyler qatar sélinghan bolup, hemme öyning üstidin su issitidighan qazangha tutashturulghan chaqchuq (sapal) nor ötidu.
各個室は並んで建てられていて、全ての部屋の上から水を温める鍋に、つなげられた磁器(陶器)の樋が通じる。
her bir öy üstide norning su chüshüsh töshüki bolup, uninggha bir tal shümek békitilgen bolidu.
各部屋の上に樋の水が落ちる穴があって、それに一個のホースが取り付けられている。
qazandin chiqqan su dawamliq nor ichide aylinip turidu, qaysi öy lazim qilmaq bolsa jümekni onggha buraydu.
鍋から出た水は連続的に樋の中で回っている。いずれかの部屋で必要になったら、栓を右に回す。
nordiki su jümek arqiliq chüshidu.
樋の水は栓を通って落ちる。
solgha burighanda jümek aghiz norgha taqilip su toxtaydu, su bilen bedenni bir qeder yuyup bolghanlar aldi-arqisini löngge bilen yögep horlinish öyige chiqidu.
左に回すと栓の口は樋に対して閉まって水は止まる。水で身体をすっかり洗ってしまった人たちは前後をタオルで包んで蒸し部屋に行く。
horlinish öyi chong sélinighan bolup, orunduq we kariwatlar qoyulghan bolup, otturisida tash qizitish supisi bolidu.
蒸し部屋は大きく作られていて、椅子とベッドが置かれていて、中央に石加熱台がある。
supining asti ochaq bolup, qalighan ot tashni issitidu.
台の下はストーブがあって、燃える炎が石を熱する。
tütüni ochaq astidin chiqip kétidu, tash qiziqi öyni yuqiri hararette qizitip kishiler bedinini terlitip kir yumshitidu.
その煙はストーブの下から出てしまい、石の熱は部屋を高温に熱して人々は身体を発汗させて垢を柔らかくする。
köp hallarda tashqa su sépip nemlik hor peyda qilidu.
多くの場合石に水を振りかけて湿った蒸気を生じさせる。
buning bilen terlesh yuqiri derijige chiqip kirler özlükidin yumshaydu.
これによって発汗が高水準に進んで垢は自然に柔らかくなる。
horlinish öyide besh yüz yetmish üch, xatemchilar (bedenni sürtüp qoyghuchilar) bolidu.
蒸し部屋には573人、仕上げ人(身体をこすってあげる人々)がいる。
xalighanlarning bedenlirini sürtüp mulazimet qilidu.
希望者の身体をこすってサービスする。
horlinip bolghanlar qayta yuyunup chiqidu.
蒸し上がった人々は再び体を洗って出る。
uyghur jem’iyitide er-ayal hammamliri ayrim tesis qilinghan.
ウイグル社会で男女のサウナは別々に建てられた。
uyghur hammamliri téz kir chiqirish, beden yenggillitish, soghuqtin saqlash, ustixan aghriqlirigha dawa bolush xususiyitige ige.
ウイグルのサウナには速く垢を落とす、身体を和らげる、寒さから守る、骨の病気に治療効果がある、という特徴がある。
yerlik shekilde yasalghan mundaq hammamlar hazir zamaniwi munchilargha özgergen bolsimu, lékin uning eyni tarixiy dewrlerdiki rolini untumasliqimiz kérek.
現地の様式で作られたこのようなサウナは近代的風呂に変化しても、その初めの歴史的時代の役割を忘れないことが私たちには必要である。
 hammamlarning tarixiy tereqqiyatigha a’it se’idiye sulalisining (1533-1559) abduréshitxan sultanliqi dewride yézilghan bir yazma yadnamida :
 サウナの歴史的発展に関してサイード朝〔ヤルカンド・ハン国のことらしい〕のアブドゥレシトハン・スルタンの時代(1533-1559)に書かれたある碑文に:
«besh yüz seksen besh mehelle meschiti, töt yüz ottuz yette hammam, bir ming alte yüz toqsan mektepxana, besh yüz yetmish üch medris (yuqiri bilim yurti), bir ming yette yüz ottuz alte karwan sariyi (qisqartildi)» barliqi yézilghan.
585のマハッラのモスク、437のサウナ、1690の教室〔or塾〕、573のマドラサ(上級教育機関)、1736の隊商宿……(略)」の存在が書かれていた。
 ching sulalisi hökümranliqidin kéyin bu xil medeniy esliheler weyran qilinip gulax (kül xana)qa aylanghan, kéyinki waqitta uyghurlar bir kishiliktin yuyunush öyi yasap serrap dep atighan.
 清朝統治以降この種の文化的設備は廃れて灰落とし(灰溜め)に転じ、後の時代にウイグル人は一人浴室を作ってセラップ〔両替商と同音〕と呼んだ。
uninggha chélek tapalmighanlar koza, qapaq bilen su ésip yuyunush öyini berpa qilghan, shu künlerde turubilashqan serraplar muncha dégen nam bilen ishqa kirishti.
それ〔灰落としのこと、一種のサウナストーブ〕に手桶〔で、手桶を〕見つけられない人々は陶製の瓶やヒョウタンで水をかけて浴室を作り出した。
uyghurlarda yuyunush aditi, er-ayal birlikte yuyunush men’i qilinghan we meyli erler yaki ayallar birlikte yalingach yuyunush nomus dep bilidu.
ウイグル人の間の入浴の習慣では、男女混浴を禁止し、男同士でも女同士でも一緒に裸で入浴することは恥だと信じる。
adette uyghurlar taziliq üchün we er-ayal munasiwettin kéyin yuyunidu.
一般にウイグル人は清潔のため、そして男女関係の後に身体を洗う。
herqandaq hammam, serraplarda jinsiy eza moylirini élish eswabi bolidu.
どんなサウナ、セラップにも陰毛を除去する〔剃る〕道具がある。
jinsiy eza moyliri tazlinidu.
陰毛は除去される。

2013年11月30日土曜日

両替業--ウイグルの風俗習慣



serrapliq (uyghur orp-adetliri, p.103)
両替業

 uyghur sodisi ichide asasiy salmaq igileydighan serrapliqtin ibaret altun, kümüsh, yambu, tilla we chet el puli, bérilyant, ünche-merwayit, le’li-jawahir, yaqut qatarliq qimmet bahaliq mal tijariti bilen shughullinidighan bir xil kesip bar.
 ウイグルの商業の中で主要なウエイトを占めるのは両替業で、すなわち金、銀、元宝〔中国の金銀貨〕、テッラ〔ペルシャの金貨〕や外国貨幣、ブリリアントカットの石、真珠、ルビーや珊瑚、宝石などの高価な財物の取引に従事する一種の職業である。
bu kesip körünüshte, altun, kümüsh sétip payda köridighan tijarettek körünsimu, emeliyette bir pütün uyghur jem’iyitining iqtisadini tutup turidighan, shundaqla mal bahasining muqimliqigha képillik qilidighan yuqiri iqtisadiy qimmetke ige bir xil kesip hésablinidu.
この職業は見た目には金、銀を売って利益を得る商売のように見えるけれども、実際はウイグル社会の経済全体を握っていて、だからこそ財物の価格の安定を保証する高い経済的価値がある職業とみなされる。
 uyghur serrapliqining alahidiliki : azadliqqiche serrapliq uyghur jem’iyitide yuqiri inawetlik bir xil kesip bolup, u eyni dewrde dölet maliye küchige xéli zor tesir körsetken.
 ウイグルの両替業の特徴:解放〔中国共産党軍の新疆占領のこと〕までは両替業はウイグル社会で高評価の職業で、それは当時国家の財力にかなり大きな影響を与えた。
 serraplarning tijaret usuli : herqaysi chong sheherlerde tilla sariyi, altun sariyi, serrap baziri dégen mexsus bazar, saraylar bolidu.
 両替商たちの取引方法:各大都市でテッラ店、金店、両替市場と呼ばれる専門市場、商店がある。
chong serraplar saray-hujrilarda mexsus dukan achidu.
大両替商は建物に専門の店を開く。
ushshaq tijaret qilghuchi (serraplar bularning beziliri chong serraplarning sétiwalghuchi, bazarni közitish xadimliri) hazirqi paychéki bazirigha oxshash altun, kümüsh, yambu, altun asqilarni kötürüp yürüp baha talashturup satidu.
小商人(こあきんど)(両替商たち、この一部は大両替商たちの買い手で、市場の観察者である)は現在の株式市場と同じように金、銀、元宝、金細工品を持って行って値段交渉をして売る。
ular yene chet el pulining inawiti (qimmiti)ni saqlaydu.
彼らはまた外国貨幣の信用(価値)を守る。
 shinjang ölke bolghandin bashlap 1949-yilighiche chiqirilghan hökümet pulimu kümüsh qimmitige sundurulghan.
 〔1884年に〕新疆省ができてから1949年までに発行された政府貨幣も銀の価値に換算された。
mesilen, bir ser tengge töt yüz dachen hésablinip, töt yüz dachenge teng bir serlik qeghez pul chiqirilghan.
例えば、1両の銀貨は400大銭〔清の咸豊年間(18501861)に鋳造された銅鉄合金硬貨〕に換算されて、400大銭に等しい1両の紙幣が作られた。
hökümet qeghez pulining inawitini saqlash üchün serraplargha muhtaj bolup kelgen.
政府の紙幣の信用を守るために両替商たちが必要とされてきた。
mubada kümüsh bahasi össe, qeghez pulning kursi chüshüp hökümet ziyan’gha uchrighan.
もし銀の価値が上がったら、紙幣の値段は下がって政府は被害に遭う。
shunga serraplar ötmüshte dölet maliye küchining muhim yölenchüki bolghan.
だから、両替商たちは過去には国の財力の重要な後ろ盾だった。
 ötmüshte uyghur jem’iyitide mal bahasi serrap baziridin altun-kümüsh bahasini asas qilghan we bu arqiliq pul paxalliqi we mal bahasining tuyuqsiz örlep kétishidek iqtisadiy muqimsizliqning aldini élish rolini oynighan.
 過去にはウイグル社会で財物の価値は両替市場の金銀の価値を基礎にした。そして、それを通じて貨幣の減価と財物価値が突然騰貴してしまうような経済的不安定性を防止する役割を果たした。

2013年11月28日木曜日

染物業--ウイグルの風俗習慣



rengchilik (uyghur orp-adetliri, p.102)
染物業

 rengchilik uyghurlar arisida miladidin xéli burun barliqqa kelgen hüner-sen’etlerning biri.
 染物業はウイグル人の間で西暦紀元のはるか前に現れた技能の一つである。
 qumuldiki beshqel’e xarabisidin miladidin ilgiriki 1200-yillargha te’elluq renglik yung toqulmilardin sekkiz xil rengdar yipta toqulghan yung chekmen,
 クムルのベシケレ〔五つの要塞の意〕遺跡から紀元前1200年代に属する染色毛織物から8種の色付糸で織られた毛粗布、
toqquzsaray xarabisidin qizil, kök, sériq, aq renglerni tengshesh arqiliq chüje süriti chüshürülgen, shaptul chéchikining bergisi keshtilengen yung palaslar,
トックズサライ〔九つの宮殿の意〕遺跡から赤、青、黄、白などの色を組み合わせてヒヨコの絵が描かれた、モモの花の花弁が刺繍された毛の敷物、
niye xarabisidin yil dewri buningdin üch ming sekkiz yüz yil ilgiri dep békitilgen rengdar palas, üzüm süriti chüshürülgen chekmen,
ニヤ遺跡から年代が今から38百年前と同定された色付き敷物、ブドウの絵が描かれた粗布、
yene keshtilik eynek qépi (keshtining tégi yéshil, qirghiqigha jigerreng shayidin jiyek toqulghan sériq, kök, sösün, qara, qongur renglerde yumilaq güller shekli chüshürülgen) perdaz qutisi we xilmu xil rengdar yiplar tépildi.
また刺繍のティーポットカバー(刺繍の底は緑、縁に肝臓色の薄絹で縁取りされた黄色、青、紫、黒、茶色などの色で丸い花の形が描かれた)装飾箱と各種の色付糸が発見された。
bular uyghurlarda reng ishlesh sen’itining xéli burunla barliqqa kelgenlikini ispatlaydu.
これらはウイグル人の間で色作り技術がかなり前に成立したことを示している。
 uyghur boyaqchiliq risaliside :
 ウイグル染物業の指南書では:
«xuda bir yilni üch yüz atmish besh kün qilip yaratti.
「神は一年を三百六十五日にして作った。
piri kamillar her küni xudaning möjizisidin birini tallap üch yüz atmish besh möjizidin yetmish ikki xil reng keltürüp bu kesipni rawaj etti ……» déyilidu.
導師・達人たちは毎日神の奇跡の一つを選んで三百六十五の奇跡から72種の色を作ってこの技能が発達した……」と言われている。
 uyghurlar shaptul chéchiki, yulghun chéchiki, anar güli, anar posti, zarangza chéchiki, gülsurux, leyligül, yangaq posti, ordan, jigde posti, tuxumek, üjme qowziqi, örük qowziqi, sériq sebde, kéwez ghozisi, zak zemche, katap, it’üzümi, tajigül, azghan qatarliq gül-giyahlar herxil méwe-chéchekliri, sumuq (kaliy alyumin sulfat), köktash (mis sulfat), gil (mangan XII oksidi),
 ウイグル人はモモの花、タマリスクの花、ザクロの花、ザクロの果皮、ベニバナ、バラ、アオイ、クルミの殻、アカネ、ヤナギバグミの果皮、エンジュ、クワの樹皮、アンズの樹皮、シュンギク、綿花の莢、リョクバン、カタプ〔鉄さび染料〕、イヌホオズキ、ケイトウ、イバラなどの草花、いろいろな果物の花、ミョウバン(硫酸カリウムアルミニウム)、タンバン(胆礬、硫酸銅)、ギル(酸化マンガンXIIを指す〔?12価のマンガンは不存在。辞書によれば鉱物質の赤色染料もしくは顔料(ex.辰砂、赤鉄鉱)〕)、
qizil tash reng (qizil tömür drodisirodisiの誤りか?〕) derex porliri, ösümlük yiltizi, renglik topa, séghiz qatarliq xam eshyalarni menbe qilip, günggürt poqi shaptul chéchiki, gösh reng, zanka, zeytune, anar güli, toq qizil, ach sériq, qara, sosiye, toq sériq, nesh reng, kawa chéchiki, yéshil, hawa reng, sus hawareng, qara qizil, qara kök qatarliq nechche on xil reng we xilmu xil sir perdaz buyumliri ishligen.
赤石色(赤鉄鉱)、朽木、植物の根、色の土、粘土などの原材料を源として、硫黄くず、モモの花、肉色、zanka〔語義不明〕、オリーブ、ザクロの花、濃紅、淡黄、黒、susiye〔語義不明〕、濃黄、nesh〔語義不明〕色、カボチャの花、緑、紺碧、空色、暗赤、暗青などの数十種の色と様々な瑠璃装飾品を作った。
 reng ishlesh usuli :
 色作りの方法:
oxshash tiptiki güli-chéchekler derex qowziqi, méwe posti qatarliqlarning qaynatma birikmisidin xilmu xil reng alghan.
同じタイプの花木の樹皮、果皮などの煎じた物の混合物から様々な色を得た。
mesilen, tuxumek güli, inekpiti (abdimilik) qariqat, aliqat, aq yantaq uruqi birikmisidin qara kök reng, aq térek poridin porreng, qarighay yélimi, heshqipéchek güli, nöshüdürdin aq reng, azghan uruqidin qizil reng, piyaz postidin yéshil-kök reng,
例えば、エンジュの花、麻の実(ヒマ)、スグリ、クコ、白ヤンタクの種の混合物から暗青色、白ポプラの朽木から朽木色〔淡黄褐色〕、松脂、アサガオの花、塩化アンモニウムから白色、イバラの種から赤色、タマネギの皮から青緑色、
tuztéshi we bashqa her xil rodilardin kök, yéshil, zengger reng, ziriq uruqidin qizil reng, qara üjme, qurum qatarliqlardin qara reng, yulghun chéchiki, anar postiliridin öz renggide reng ordan bilen yangaq posti birikmisidin jiger reng, it’üzümi bilen tajigül chéchiki birkmisidin ach qizil rengler ishligen,
岩塩と他の各種鉱石から青、緑、紺碧色、メギの種から赤色、クロクワ、煤(すす)などから黒色、タマリスクの花、ザクロの果皮などからその色、アカネとクルミの殻の混合物から肝臓色、イヌホオズキとケイトウの花の混合物から淡赤色を作る。
éytishlargha qarighanda, xoten qarangghu tagh, altuntagh baghrida ösidighan her xil gül-giyahlardin xilmu xil reng alghan.
口述によると、ホタンのカラング山、アルトゥン山の斜面で育つ各種の草花から様々な色を得た。
 uyghurlar herxil perdaz buyumlirini ishleshkimu mahir bolghan, ular lewsurux, mengz surux, yitqaq surux, qashliq, chach méyi qatarliqlarni xéli burunla ishligen.
 ウイグル人は各種化粧品を作ることにも長けていて、彼らは口紅、頬紅、yitqaq〔語義不明〕墨、眉墨、髪油などをかなり以前から作った。
mesilen, zarangza chéchikini melhem qilip nökche halitide lewsurux, mengz surux (englik) ishlise, gülsurux bergisini soqup elgektin ötküzüp tebi’iy upa yasighan.
例えば、ベニバナの花をペーストにして棒状の口紅、頬紅(ルージュ)を作り、バラの花弁を粉にして篩にかけて自然のフェースパウダーを作った。
xénige melum nisbette zemche arilashturup qol-put xénisi, osma melhimidin qash qarisi, shaptul méghizi, tuxum sériqi, siyadan méyi arilashmisidin chach méyi yasighan.
ヘンナに一定の比率でミョウバンを加えて手足の〔爪を染める〕ヘンナ、オスマ〔Isatis tinctoria、和名タイセイ〕のペーストから眉墨、モモの仁、卵の黄身、クロタネソウの種の油の混合物から髪油を作った。
 uyghurlar qaysi xil gül-chéchektin reng alsa, rengni shu gül chéchek ismi bilen atighan.
 ウイグル人は色を得た花の名前で、その色を呼んだ。
mesilen, anargüli, shaptul chéchiki, yulghun chéchiki, porreng, nil reng, kawa chéchiki reng …… dégenlerge oxshash.
例えば、ザクロの花、モモの花、タマリスクの花、朽木色、藍色、カボチャの花色……などのように。