2012年10月31日水曜日

織物業と染物業(2)--ウイグルの工芸習慣


 Uyghurlar yung toqumichiliqqimu alahide köngül bölgen.

 ウイグル人は毛織物業にも特別に気を配った。

Ular sap töge yungidin chekmen we tiwit arilashturulghan töge yungidin chekmen (qéziwélinghan medeniyet yadikarliqliridin qarighanda yung chekmenning türi köp), tiwit romal, yung palas, kasha, at ulaghlar yapqusi qatarliq köp xilliq toqulmilar we yung taghar, yung xurjun qatarliq iptida’iy yung toqulmilarni toqughan.

彼らは純粋なラクダの毛のチェクメン〔粗布〕と柔毛を加えられたラクダの毛のチェクメン(発掘された文化財では毛のチェクメンの種類は多い)、柔毛のロマル〔大きめのスカーフ〕、毛のパラス〔寝床の敷物〕、カシャ〔毛織の平帯(ひらおび)、赤ん坊をビョシュクに固定すること(二つ目の写真)などに使う〕、役畜の掛物など多種の織物と毛の袋、毛のフルジュン〔肩掛けバッグ〕など簡単な毛織物を織った。

 Uyghurlar boyaqchiliqqa mahir, ular qizil, nil, qara, qara kök, zeytune, cheyze reng, shaptul chéchiki, anargüli, xorma reng, topa reng, et reng, toq sériq, tuxum sériqi, porreng, kawa chéchiki qatarliq köp xil reng ishlitidu we arilashturush arqiliq türini köpeytidu, renglerni tengsheydu.

 ウイグル人は染物業に長けており、彼らは赤、藍、黒、暗緑色、青緑色、ナス色、桃色、ザクロの花、ナツメ色、褐色、肉色、濃黄色、卵黄色、淡黄褐色、カボチャの花など多種の色を使い、そして、混ぜることを通じてその種類を増やし、色を整える。

 Tengshelgen renglerde yipek, paxta, yung rextlerni boyaydu, meshut boyaydu.

 整えられた色で絹、綿、毛の布を染め、絹糸を染める。

Uyghur qiz-yigitliri qizil chekmen chapan kiyishni özlirining yigitlik ghururi hésablaydu.

ウイグルの新郎新婦は赤いチェクメン〔粗布〕のチャパン〔写真〕を着ることを自分たちの若者らしさとみなす。

Uyghurlarning nil boyiqi dunyagha meshhur.

ウイグル人の藍染料は世界に知られる。

Uyghur boyaqchiliqi milliy alahidilikke ige.

ウイグルの染物業は民族的特色がある。

Ular boyaq üchün tuxumek, zak, zemche, anar posti, yulghun chéchiki, örük qowziqi, yangaq posti, tömür déti, dashqal qatarliqlardin paydilinidu.

彼らは染料としてエンジュ〔Sophora japonica〕、リョクバン〔硫酸第一鉄〕、ミョウバン、ザクロの果皮、タマリスク〔ギョリュウ〕の花、アンズの樹皮、クルミの殻、鉄さび、石炭殻などを利用する。

Bu xil boyaq esirler boyi tozumaydu.

この種の染料は数世紀のあいだ色あせない。

Uyghurlar toqughan «kona renglik gilem» ning xelq’ara bazarda etiwarliq bolushi, uning reng-boyaqlirining öngmes xususiyetke ige bolghanliqi bilen munasiwetlik.

ウイグル人が織った「古彩色絨毯」が世界市場で高く評価されることは、それが染色の色があせないという特徴を持っていることに関係する。

2012年10月30日火曜日

織物業と染物業(1)--ウイグルの工芸習慣


Toqumichiliq we boyaqchiliq (uyghur orp-adetliri, p.69)

織物業と染物業

 Hüner-sen’etke bay uyghur xelqi yipek yolidiki soda-alaqisining muhim nishanigha jaylashqan.

 工芸に秀でたウイグル民族は絹の道の商業交流の要衝に住んでいた。

Ular bu munbet zéminda soda we qol hünerwenchilikke tayinip, tawar, durdun, kimxab, shayi-etles, beqesem, mata-chekmenlerni toqup, yipek yoli sodisini janlandurghan.

 彼らはこの肥沃な大地で貿易と手工業に依拠して、サテン、ドゥルドゥン〔高級絹布〕、紗、アトラス、ベケセム〔綾織〕、マタ・チェクメン〔マタは綿粗布、チェクメンは粗布の意で、合わせて粗布(織り目の粗い布)一般〕などを織って、絹の道の貿易を活気づけた。

 Buningdin yetmish-seksen yillar ilgiri yeken, xoten, qeshqer ustiliri toqughan teytilla, kimxab, aq kalwutun, sériq kalwutunluq zerbab rextler chet elge éksport qilinghan, kéyinki waqitta hakimiyet zorawanliqi, shagirt terbiyilimeslik netijiside ustilarning ömri axirliship, bu kesip üzülüp qalghan bolsimu, eyni waqitning kimxab, teytillaliri hazirghiche saqlanmaqta.

 これ今〔コメント感謝〕から7080年前、ヤルカンド、ホタン、カシュガルの職人たちが織ったテティラ、キムハブ、銀糸・金糸のゼルバプなどが外国に輸出されたが、のちの時代に権力の蛮行、弟子を育てなかったことの結果として職人たちの命が尽きたら、この技能は廃れてしまったが、当時のキムハブ〔錦〕、テティル〔金糸入り錦〕などは今日に至るまで保存されている。

Uyghurlar birqeder topliship olturaqlashqan xoten, yeken, qeshqer qatarliq rayonlar yipekchilikning ana yurtliri bolup,

ウイグル人が比較的集まって住んでいるホタン、ヤルカンド、カシュガルなどの地区は製糸業の古里であり、

ular uzaq tarixtin buyan yipektin sériq, at baghri, qizil ala, sériq ala, ala qagha, qara qatarliq köp xilliq etles,

彼らは昔から絹糸から黄色、馬の心臓色、赤混色、黄混色、カラス色、黒などの多くの種類のアトラス、

tömür reng, yéshil, yéshil alaqagha, müjet qatarliq yigirme nechche xil beqesem,

鉄色、緑、緑烏、ムジェト〔不明〕など20数種のベケセム〔綾織〕、

aq, sériq, et reng, qara, poreng shayi, qosh yipliq chekmen shayi qatarliq rextler, yipek gilem, jaynamaz, méhrab yapqu, belbagh, ayallar yaghliqi, chümperde, perije, hetta eglek shayilarni toqughan.

白、黄色、肉色、黒、琥珀色の紗、二本糸のチェクメン紗〔紗とは二本のたて糸がよこ糸一本ごとにからみ合う織物。この文脈だとウイグル語のshayi(紗)は広く目の粗い平織一般を指すらしい。〕などの布、絹絨毯、礼拝用マット、ミフラーブ(礼拝の時に向かうアーチ状の壁龕)カバー〔カーテン〕、腰紐帯〔コメント感謝〕、婦人たちのスカーフ、ベール、長衣、さらには篩(ふるい)の紗を織った。

 Paxtidin her xil katekche, heyrani we anargüli, alma güli, yulghun chéchiki, toz quyruqi, yéshil, nil reng tolima, shatawa=shatiwar, aq qirghaq simawi térike, qosh yipliq rengmureng térike qatarliq yetmish-seksen xil güllük rext, köp xilliq mata-chekmen (mata-chekmen aq toqulup boyilidu).

 綿から各種の格子、アマツバメとザクロの花、リンゴの花、タマリスクの花、クジャクの尾、緑、藍色のトリマ〔細布(織り目の細かい布)〕、シャティワル〔格子模様の布〕、白縁の外観のテリケ〔綿細布〕、二本糸の多色テリケなど7080種の柄布、多種のマタ・チェクメン〔粗布〕(マタ・チェクメンは漂白されている)。

Her xil güllük palas, güllük taghar, güllük xurjun, güllük ishtanbagh qatarliq yüznechche xil paxta toqulmilarni toquydu.

各種の柄物のパラス〔寝床の敷物〕、柄物の袋、柄物のフルジュン〔肩掛けバッグ〕、柄物のズボンベルトなど百種以上の綿織物を織る。

Buning ichide tolanghan yiptin tiwitlik toqup, qizil, qara kök yaki nil reng bilen boyighan chekmenler alahide orunda turidu.

この中で紡がれた糸の中に柔毛を多く加えて織って、赤、黒、青や藍色で染めたチェクメン〔粗布〕は特別の地位を占める。

2012年10月29日月曜日

貨幣と造幣業--ウイグルの工芸習慣


Pul we pulchiliq (uyghur orp-adetliri, p.69)

貨幣と造幣業

 Shinjangning hazirghiche melum bolghan yerlik pulliri ichide eng deslep quyulghan yerlik pul miladi esirdin esirgiche udun döliti (hazirqi xoten) quyghan at süretlik xoten pulidur.

 新疆の今までに明らかになった地元貨幣の中で最初に鋳造された地元貨幣は西暦1世紀から2世紀まで于闐(うてん)国(今日のホタン)が鋳造した馬の絵入りのホタン貨幣である。

 Miladi - edirdin esirning bashlirighiche kucha we uning etrapidiki jaylarda quyulghan kösen puli,

 西暦34世紀から7世紀の初頭までクチャとその周囲の場所で鋳造されたキョセン貨幣、

miladi - esirlerde ishlitilgen idiqut puli,

西暦67世紀に用いられたイディクト貨幣、

miladi esirde yeni islam dinining shinjanggha tarqilishi bilen qurulghan qaraxanilar dölet puli (1056-1057 yilliri quyulghan),

西暦10世紀に、つまりイスラム教の新疆への広まりによって樹立されたカラハン国〔=カラハン朝、コメント感謝〕貨幣(10561057年に鋳造された)、

miladi ⅩⅢ-ⅩⅣ esirde almiliqta quyulghan chaghatay xanining kümüsh puli (bu pulning bir yüzige hijriye 727 yil, miladi 1327 yil dégen xet chüshürülgen),

西暦1314世紀にアルマリクで鋳造されたチャガタイ・ハン国の銀貨(この貨幣の一方の面にイスラム暦727年、西暦1327年という文字が印字されている)、

miladi ⅩⅦ esirde yarkent (hazirqi yeken) de quyulghan mis pul,

西暦17世紀にヤルカンド(今日のイェケン〔訳文ではこれも他ではヤルカンドにしている〕)で鋳造された銅貨、

1760 yili ching sulalisi qoshunliri jenubiy shinjangni ishghal qilghandin kéyin yekende quyulghan, bir yüzige «chyenlüng tungchaw», yene bir yüzige uyghurche «yerkim, yerkent» dégen xetler chüshürülgen mis pul,

1760年清王朝の軍隊が南新疆を征服したあとにヤルカンドで鋳造された、一方の面に「乾隆通宝?」〔tungchawtungbawの誤りか?〕、もう一方の面にはウイグル語「ヤルキム、ヤルカンド」という文字が印字された銅貨、


ⅩⅨ esirning 70 yili kucha padishahi rashidin xan ghoja uyghur yéziqida «seydi ghazi rashidin xan», «paytext kuchada quyuldi» dégen xetler chüshürülgen mis pul we altun pul,

19世紀の70年、クチャ王ラシディン・ハン・ホジャがウイグル文字で「サイディ・ガズィ・ラシディン・ハン」、「首都クチャで鋳造した」という文字が印字された銅貨と金貨、

miladi 1917 yili yang zéngshin tarqatqan ölke we qeshqer puli (qeghez pul),

西暦1917年楊増新が配った省幣とカシュガルの貨幣(紙幣)、

tash’axunum quydurghan «zerebe kashghir» dégen xet chüshürülgen kümüsh tengge,

タシ・アフヌム〔資料〕が鋳造させた「ゼレベ〔黄金の?鋳造の意、コメント感謝〕カシュガル」という字が印字された銀貨、

1925 yilidin 1940 yilighiche musa bayowlar ghuljida quydurghan «musa bayow» namliq ellik serlik kümüsh yambu,

1925年から1940年までムーサ・バヨウたち〔ウイグル新教育(ジャディード)運動を進めた人物。資料1資料2〕がグルジャで鋳造させた「ムーサ・バヨウ」という名の50両の銀元宝、

1935 yili shéng shisey tarqatqan ellik serlik qeghez pul (ölke puli),

1935年盛世才が配布した50両の紙幣(省幣)、

1939 yili maw zémin tarqatqan ölke (qeghez) puli,

1939年毛沢民が配布した省(紙)幣、

1943 yilidin 1949 yili küzgiche gomindang merkiziy hökümiti we shinjang pul idarisi tarqatqan her xil qeghez pul we bir pümnlik tengge,

1943年から1949年秋まで国民党中央政府と新疆造幣局が配布した各種紙幣と1元銀貨。

1947 yili üch wilayet waqitliq hökümiti tarqatqan qeghez pul qatarliq yerlik pullar bolup, élimizning pulshunasliq tetqiqatida belgilik qimmetke ige.

1947年三地区臨時政府〔1946年にできた東トルキスタン共和国と国民党との連合政府が1947年に崩壊したあとに旧東トルキスタン共和国側の作った臨時政府〕が配布した紙幣などの地元貨幣があって、我が国の貨幣学研究に独特の価値を有する。

2012年10月28日日曜日

麻織物業--ウイグルの工芸習慣


Kendir toqumichiliqi (uyughur orp-adetliri, p.69)

麻織物業

 Uyghurlardiki kendir toqumichiliqi eng iptida’iy toqumichiliqi bolup hésablinidu.

 ウイグル人の麻織物業は最初の織物業であるとみなされている。

Ular iptida’iy turmushidin bashlap yawa kendir talaliridin paydilanghan we uningdin kiyim-kéchek toqup kiygen. «lopnur kendiri» dep atalghan shinjangning yawa kendiri qedimdin bashlap nahayiti dangliq mehsulat bolup, tarim deryasi boyliridin nahayiti köp chiqidu.

 彼らは原始生活以来野性麻の繊維を利用し、それから衣服を織って身に着けた。「ロプノール麻〔和名ラフマは漢名の羅布麻より、学名はApocynum venetum〕」と呼ばれる新疆の野性麻は昔から非常に有名な産品で、タリム川の岸から非常にたくさん産する。

 Uyghurlarda qol toqumichiliqi tereqqiy qilghan mezgilde, yeken qatarliq jaylarda yawa kendirlerni birmezgil kömüp qoyush arqiliq talalirini gholidin ajritip (bundaq qilghanda, talaliri pütün chiqidiken), uni shaxar süyi bilen qaynitip talalirini ajritip, uningda eng dangliq shayi-etles, kimxab, zerbap, teytilla 〔=tetilla〕 we her xil dastixan (kanap dastixan kendir talalsida toqulghan), chümperde (perenje), eghwane qatarliq kendir rextlirini toqughan.

 ウイグル人の間で手織物が発達した時期に、ヤルカンドなどの場所では野性麻をしばらく埋めておくことによって繊維を茎から分離させ(このようにすると、繊維はすべて離れる)、それを灰汁で煮て繊維を分離させて、それで最も有名な紗、アトラス、キムハブ〔錦、厚手の絹織物〕、ゼルバプ〔金糸銀糸を織り込んだ錦〕、テティラ〔金糸銀糸の刺繍入り絹布〕および各種ダスティハン〔テーブルクロス〕(カナプ・ダスティハンは麻繊維で織られた)、ベール(マント)、エグワネ〔どんなものか不明〕などの麻布を織った〔挙げられた織物の中に絹織物が含まれている点に矛盾あり。絹織物の織り方で麻を織ったという意味か?〕。

 Adettiki malchilar kendirdin zembil, qotan ishiki, qasha tam yasashtin bashqa yene, yerlik usulda talalirini ajritip, palas kendir arghamcha qatarliqlarni toquwalidu.

 一般の牧夫たちは麻からゼンビル〔ストレッチャー、土などを運ぶ運搬具〕、家畜囲いの入口、柵壁を作るほかに、また、地元の方法で繊維を分離して、パラス〔寝床の敷物〕、麻縄などを作る。

 Bügünki künde, kendir yip toqulmiliri shinjangning alahide yerlik mehsulati süpitide, memliket ichi we xelq’ara bazargha yüzlenmekte.

 今日、麻糸の織物は新疆の特別な地元物産として、国内と国際市場に向かっている。

2012年10月27日土曜日

紡ぎ車と糸紡ぎ(2)--ウイグルの工芸習慣


 Chaq – chaq yasighuchilar teripidin yaghachtin yasilidu.

 紡ぎ車――紡ぎ車製作者によって木から作られる。

Seksen santimétrliq taxtayning bir béshigha ellik santimétrliq ikki yaghachni on santimétr ariliq qoyup turghuzidu.

80センチメートルの板の一端に50センチメートルの2つの木を10センチメートルの距離を置いておく立てる〔コメント感謝〕。

Yene bir béshigha yigirme santimétrliq ikki yaghachni ariliqida yik turghudek qilip tuzghuzidu.

もう一端に20センチメートルの2つの木を間に紡錘を置いておく立てる〔コメント感謝〕。

Sekkizdin on alte chishliq qilip yasalghan yumilaq ikki chaqni puza shekillik oqning ikki teripige békitip chaqning qarimuqarshi chishini yip bilen udul chétip qoyidu we chaq bilen yik ariliqigha ölchep tanap békitidu.

8本から16本輻(や)にして作られた丸い2つの紡ぎ車を小さな麺棒の形の車軸の両側に取り付けて紡ぎ車の向かい合う輻を糸でまっすぐにつなげておいて紡ぎ車と紡錘の間を測って細ひもを取り付ける。

本書口絵の紡ぎ車写真


Bu tanap chaq bilen yikni aylanduridighan tasmiliq rolini oynaydu.

この細ひもは紡ぎ車と紡錘を回すベルトの役割を果たす。

 Égirish: uch qilinghan paxtining bir uchidin bir ghérich yip éshilip, yik uchigha ilip qoyup ong qol bilen chaqning oqini aylandurup, sol qolida pilte paxtini sozidu.

 糸紡ぎ:細くされた綿の一端から一スパンの糸が紡がれ、紡錘の端につるしておいて右手で紡ぎ車の車軸を回して、左手でピルテ〔説明〕状の綿〔綿のかたまり〕を引き伸ばす。

Yip éship ghulach bolghanda, oqni arqigha yandurup éshilgen yipni yikke yögeydu.

糸を紡いで両手を広げた長さになったら、車軸を逆に回して撚られた糸を紡錘に巻く。

Ularning herikiti nahayiti téz bolup, bir demdila yik toshidu.  
それらの運動は非常に速く、あっという間に紡錘は一杯になる。 
Andin yiktiki yipni qomushqa chaq bilen orap kallek qilidu, qomush toshqanda bazargha ekélidu.


それから紡錘の糸をアシに紡ぎ車で巻いて糸玉にし、アシが一杯になったらバザールに持ってくる。



 Yézilarda chaq égirish birqeder keng omumlashqan qoshumche hüner-kesip bolghachqa, uyghurlar arisida mexsus «chaq égirish naxshisi» bolup, uningda chaqchilarning sergüzeshtliri we bu emgek türining jeryanliri obrazliq eks étilgen.

 村々では糸紡ぎはかなり広く普及した副次的工芸仕事〔=副業〕なので、ウイグル人の間には特別な「糸紡ぎ歌」があって、それには紡ぎ人たちの経験とこの仕事の過程が生き生きと反映されている。

                                           手前の二つが紡ぎ車